Οκτώ ερωτήματα σχετικά με την ελληνική πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης

Άρθρο του Χάρη Μαμουλάκη*

Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μια ιστορική ευκαιρία για την ευρωπαϊκή κοινότητα. Αποτελεί μια ρήξη με τις πρακτικές και τα εργαλεία άσκησης πολιτικής που χρησιμοποιούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι σήμερα και, υπό συνθήκες, το Ταμείο Ανάκαμψης θα μπορούσε να αποτελέσει έναυσμα ώστε να αλλάξει και η ίδια η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης.

Στις 06.04.2021 η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» για συνοπτική συζήτηση στις Επιτροπές της Βουλής πριν από την τελική υποβολή του στους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα σχέδιο πρόχειρο, που θυμίζει συρραφή αιτημάτων ειδικών οικονομικών συμφερόντων και το οποίο δεν έτυχε καμίας επίσημης κοινωνικής διαβούλευσης με κανέναν από τους κοινωνικούς εταίρους κατά την προετοιμασία του.

Η κυβέρνηση σήμερα πανηγυρίζει για την δήθεν επιτυχία της, ωστόσο, το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» κρίνεται με βάση το αν είναι επαρκές για να αξιοποιήσει την παραπάνω ιστορική ευκαιρία. Εξάλλου, η διαπραγματευτική στάση των άλλων Μεσογειακών χωρών, της Ισπανίας και της Ιταλίας, ήταν αυτή που εξασφάλισε την τελική υλοποίηση του Ταμείου και όχι η αβελτηρία της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Για αυτό και οι χώρες αυτές λαμβάνουν σήμερα μεγαλύτερες ενισχύσεις σε σχέση με τον πληθυσμό τους από ότι η Ελλάδα.

Στην δημόσια συζήτηση που έχει αναπτυχθεί έχουν κατατεθεί σωρεία κριτικών για τις ελληνικές προτάσεις. Σε ότι ακολουθεί θα προσπαθήσω να θέσω οκτώ ερωτήματα που προκύπτουν από το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης τα οποία θεωρώ ότι είναι κομβικά για το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας μας.

Ερώτηση Πρώτη. Ποιος ακριβώς είναι ο μηχανισμός εποπτείας και η λειτουργία του στο πλαίσιο της υλοποίησης του «Ελλάδα 2.0»; Σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά κείμενα που προσδιόρισαν τον τρόπο εκταμίευσης των πόρων του κάθε χώρα είναι υποχρεωμένη να καταθέσει, εκτός από έργα προς χρηματοδότηση, μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που θα υλοποιηθούν ως προϋποθέσεις για την εκταμίευση των πόρων. Η ελληνική κυβέρνηση, ωστόσο, αποκρύπτει τον μηχανισμό αυτό των conditionalities παρουσιάζοντας τα πάντας ως «δράσεις». Αν, λοιπόν, μια από τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο «Ελλάδα 2.0» δεν υλοποιηθεί, από μια π.χ. μελλοντική κυβέρνηση, τι θα συμβεί; Ποιος μηχανισμός είναι αυτός που θα καταγράψει την μη συμμόρφωση της χώρας με αυτή και ποιες θα είναι οι συνέπειες;

Ερώτηση Δεύτερη. Γιατί δεν μεριμνά το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» για τις περιφερειακές ανισότητες; Η «φόρμουλα» υπολογισμού των ενισχύσεων και των δανείων που δικαιούταν η κάθε χώρα συνυπολογίζει το ΑΕΠ, την συρρίκνωση του εν μέσω πανδημίας και την ανεργία. Το Ταμείο Ανάκαμψης, είναι λοιπόν ένα εργαλείο επανεκκίνησης της Ευρωπαϊκής Οικονομίας, είναι όμως και ένα εργαλείο άρσης περιφερειακών ανισοτήτων, όπως εξάλλου ήταν πάντοτε και τα ΕΣΠΑ. Αν αυτά ισχύουν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, γιατί αυτή η φιλοσοφία δεν αποτυπώνεται και σε εθνικό επίπεδο;

Ερώτηση Τρίτη. Ποια είναι η αναλογία εισερχόμενων πόρων με νέες θέσεις εργασίας; Το σχέδιο «Ελλάδα 2.0» προβλέπει ότι σε βάθος 6ετίας θα δημιουργηθούν 180.000 νέες θέσεις εργασίας. Η πρόβλεψη αυτή φαντάζει μεγάλη και μικρή ταυτόχρονα. Μεγάλη, καθώς δεν είναι σαφές από που τεκμηριώνεται, και μικρή όταν συγκριθεί με τα πάνω από 1 εκατομμύρια ανέργους στη χώρα μας. Ακόμα, όμως, και αν αποδεχθούμε τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης αξίζει να αναρωτηθούμε, ποια ήταν η συνεισφορά τον προηγούμενων μεγάλων πακέτων χρηματοδοτικής ενίσχυσης της κοινότητας προς την χώρα μας στην απασχόληση και πόσα χρήματα αντιστοιχούσαν σε κάθε νέα θέση εργασίας; Τα Μεσογειακά Προγράμματα, τα ΚΠΣ, τα ΕΣΠΑ πόσες νέες θέσεις εργασίας δημιούργησαν και τι ποσά αντιστοιχούσαν σε νέες θέσεις;

Ερώτηση Τέταρτη. Η κυβέρνηση πανηγυρίζει σήμερα για τα 30 δισ ευρώ που «έφερε» στη χώρα και μετά μας παρουσιάζει ένα σχέδιο για την κατανομή μόνο των 18 εξ αυτών. Από τις προτάσεις της απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά για την λογική της κατανομής των 12 δισ που είναι δάνεια. Ο λόγος για αυτό, είναι το ότι η κυβέρνηση δεν θέλει να θέσει σε δημόσια διαβούλευση τα κριτήρια της κατανομής των εν λόγω δανείων αλλά, αντίθετα, σκοπεύει να αφήσει την αξιοποίηση τους στην διακριτική ευκαιρία του τραπεζικού τομέα. Με ποια κριτήρια θα δοθούν αυτά τα δάνεια; Ποια οικονομικά υποκείμενα θα επωφεληθούν από αυτά και στη βάση ποιου σχεδιασμού; Ποιοι κλάδοι τις ελληνικής οικονομίας θα προτεραιοποιηθούν ώστε να υπερβεί η ελληνική οικονομία τα διαρθρωτικά της προβλήματα; Ή μήπως εναπόκειται αποκλειστικά και μόνο στον τραπεζικό τομέα να επιλέξει τους προτιμητέους χρεώστες του;

Ερώτηση Πέμπτη. Ποια είναι η μέριμνα του σχεδίου «Ελλάδα 2.0» για την μεταποίηση; Το Ταμείο Ανάκαμψης χαιρετίστηκε στην Ελλάδα ως μια ευκαιρία για τον παραγωγικό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας σε πράσινη κατεύθυνση και για την υπέρβαση της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού. Υπό αυτό το πρίσμα θα ήταν αναμενόμενο να βρούμε στο εσωτερικό της ελληνικής πρότασης μια προτεραιοποίηση των δράσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση της ελληνικής βιομηχανίας. Αντ’ αυτού, το μόνο που βρίσκουμε στο κατατεθειμένο σε δημόσια διαβούλευση κείμενο είναι 300 εκατ. «πακεταρισμένα» μαζί με τις τεράστιες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν για την μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ελληνική ναυτιλία. Ενδεικτικό της αδιαφορίας της κυβέρνησης για το ζήτημα της βιομηχανίας είναι ότι ενώ η ίδια είχε καταθέσει δύο εβδομάδες πριν από την κατάθεση του «Ελλάδα 2.0» στην Βουλή το αναθεωρημένο σχέδιο για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, με πλήθος δράσεων στην κατεύθυνση της προώθησης της μεταποίησης από ανακυκλώσιμα υλικά, τίποτα από όλα αυτά δεν βλέπουμε στο σημερινό σχέδιο.

Ερώτηση Έκτη. Ποια είναι η θέση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο σχέδιο «Ελλάδα 2.0»; Εδώ τα πράγματα είναι εύκολα. Σε 200 σελίδες κείμενο, δεν υπάρχει ούτε μία δράση από την οποία να μπορούν να χρηματοδοτηθούν non-bankable μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Ερώτηση Έβδομη. Πως σκοπεύει να προσελκύσει η κυβέρνηση τις Α.Π.Ε. στη χώρα μας; Αναμφίβολα, η αιχμή του δόρατος του Ταμείου Ανάκαμψης είναι η μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών διοξειδίων του άνθρακα. Ένα τέτοιο σχέδιο έχει πολλές τόσο χρηματοδοτικές όσο και θεσμικές προϋποθέσεις. Στην περίπτωση όμως της Ελλάδας, η κυβέρνηση, για να προωθήσει την δημιουργία νέων επενδύσεων ΑΠΕ, επιλέγει την δημιουργία ενός νέου ΕΛΑΠΕ. Αυτό σημαίνει τρία πράγματα. Πρώτον, ότι η κυβέρνηση παραιτείται από την υποχρέωση να διατηρήσει ισορροπημένο τον σημερινό ΕΛΑΠΕ και να πληρώνει τους μικρομεσαίους παραγωγούς που υπάγονται σε αυτόν. Δεύτερον, ότι θα αυξηθεί ο λογαριασμός του ρεύματος για τους καταναλωτές γιατί, προφανώς, θα επιβληθεί νέο τέλος στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος. Και, τρίτον, ότι δημιουργούνται, de facto, συνθήκες άνισου ανταγωνισμού, καθώς οι νέοι επενδυτές θα υπάγονται στο νέο, υγιή, ΕΛΑΠΕ, ενώ ο παλιός θα λειτουργεί περίπου ως «bad bank».

Ερώτηση Όγδοη. Γιατί απουσιάζει η προστασία του περιβάλλοντος από το σχέδιο «Ελλάδα 2.0»; Η ελληνική πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης, παραβιάζει την γενική κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ενίσχυση της προστασίας των ευαίσθητων οικοσυστημάτων. Στο κείμενο της δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τις προστατευόμενες περιοχές, καμία μέριμνα για την βιοποικιλότητα και καμία μέριμνα για τις περιοχές Natura. Ακόμα και οι προτάσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη για την ενίσχυση του σώματος επιθεώρησης περιβάλλοντος απουσιάζουν από την ελληνική πρόταση.

Τα παραπάνω φυσικά δεν είναι παρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ο «μεγάλος ασθενής» της ελληνικής πρότασης για το Ταμείο Ανάκαμψης, είναι, φυσικά, το κοινωνικό κράτος. Εκεί, όμως, δεν έχουμε απορίες, μόνο βεβαιότητες. Οι άνεργοι θα σιτιστούν από ΚΕΚ,  οι φοιτητές θα σπουδάσουν με ψηφιοποιήσεις εκπαιδευτικού υλικού ύψους μισού δισ και οι ασθενείς θα ιαθούν από μόνοι τους!

*Ο Χάρης Μαμουλάκης είναι αν. Τομεάρχης Ανάπτυξης & Επενδύσεων ΚΟ ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Βουλευτής Ηρακλείου – Πολιτικός Μηχανικός BEng MSc