άρθρο του Βαγγέλη Χωραφά
Το ακρωνύμιο GAFAM αναφέρεται στις πέντε μεγάλες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας: Google, Amazon, Facebook, Apple, Microsoft. Πρόκειται για τις εταιρείες που θεωρούνται ανάμεσα σε αυτές με τη μεγαλύτερη αξία σε παγκόσμια κλίμακα, από το τέλος της προηγούμενης δεκαετίας.
To 2018 οι GAFAM πέρασαν στην 4η θέση της παγκόσμιας οικονομίας με συνολική κεφαλαιοποίηση περίπου $4,250 τρις.
To 2020 βρέθηκαν στην 3η θέση, με συνολική κεφαλαιοποίηση που ξεπερνούσε τα $7,2 τρις. Στην πρώτη θέση βρίσκονται οι ΗΠΑ και στην δεύτερη η Κίνα. Αυτό θα προέκυπτε αν συγκρίναμε (αν και δεν είναι συγκρίσιμα μεγέθη το ΑΕΠ και η κεφαλαιοποίηση) το ΑΕΠ των μεγαλύτερων χωρών με την κεφαλαιοποίηση (market capitalization) των GAFAM.
Αντίπαλοι τους οι ΒΑΤΧ, εταιρείες από την και οι NATU, μία δεύτερη ομάδα εταιρειών από τις ΗΠΑ.
ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ GAFAM
Η κάθε μία από αυτές εξειδικεύεται στο software, στο hardware, στις διαδικτυακές πωλήσεις, στις υπηρεσίες messaging και στη διαδικτυακή διαφήμιση και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους δεν αφορά επιμέρους υπηρεσίες και προϊόντα, αλλά είναι συνολικός. Οι πέντε εταιρείες έχουν γιγαντωθεί τα τελευταία χρόνια χάρις στις επενδύσεις που έχουν κάνει στην έρευνα και την ανάπτυξη, αλλά και στις εξαγορές και συγχωνεύσεις που έχουν προβεί, εξαλείφοντας κάθε πιθανό μελλοντικό ανταγωνισμό.
Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό των GAFAM είναι η μεγάλη σημασία που δίνουν στη συλλογή στοιχείων των χρηστών τους, τα επονομαζόμενα big data, για την προώθηση της ανάπτυξής τους. Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα απαραίτητα και χρήσιμα για τις Google και Facebook που εξαρτώνται από τη διαφήμιση και πρέπει να μελετούν τις ιδιαιτερότητες των χρηστών τους για να τους προσφέρουν προσωποποιημένες διαφημίσεις. Οι Amazon, Apple και Microsoft επικεντρώνονται στην πώληση προϊόντων, αλλά και αυτές συλλέγουν πληροφορίες για τους χρήστες τους, όπως είναι οι τοποθεσίες στις οποίες κινούνται και ο τύπος συσκευών που χρησιμοποιούν. Λόγω αυτών των μεθόδων, τα προϊόντα των GAFAM προσανατολίζονται σταδιακά προς αυτούς τους στόχους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα επονομαζόμενα wearables, τα οποία συλλέγουν βιομετρικά στοιχεία, ή τα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Instagram τα οποία συλλέγουν τάσεις και προτιμήσεις.
ΟΙ ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΒΑΤΧ
Αν και οι GAFAM κυριαρχούν επί χρόνια στον τομέα της τεχνολογίας, η εμφάνιση των Κινέζων αντιπάλων τους, των BATX, μπορεί να οδηγήσει σε αμφισβήτηση της ηγεμονίας τους. Το ακρωνύμιο BATX αφορά τις Baidu, Alibaba, Tencent και Xiaomi, οι οποίες έχοντας κυριαρχήσει στην κινεζική αγορά για χρόνια, επεκτείνονται σε παγκόσμια κλίμακα. Η συνολική κεφαλαιοποίηση των ΒΑΤΧ ανέρχεται σε $1,1 τρις. Σε ό,τι αφορά τους αριθμούς, οι δύο υπηρεσίες messaging της Tencent, QQ και WECHAT, έχουν 1,1 δις χρήστες, κυρίως Κινέζους, ενώ οι υπηρεσίες του ομίλου Ζούκερμπεργκ, Facebook, Instagram, WhatsApp και Messenger, έχουν περισσότερο από 2 δις χρήστες σε όλο τον κόσμο.
Ο ανταγωνισμός GAFAM vs BATX έχει και έντονα γεωπολιτικά χαρακτηριστικά καθώς συνδέεται με τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Για πρώτη φορά, οι τεχνολογικές καινοτομίες, δίνουν τη δυνατότητα σε αυτές τις εταιρείες να πάρουν τον έλεγχο σε μεγάλους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, στηριζόμενες μεταξύ άλλων, και σε κρατικές πολιτικές και διευκολύνσεις.
Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ NATU
Υπάρχει όμως και μία τρίτη ομάδα εταιρειών που ανταγωνίζεται τις άλλες δύο. Πρόκειται για τις NATU, δηλαδή τις Netflix, AirBnb, Tesla και Uber οι οποίες είναι επίσης αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας. Τα προϊόντα τους έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα στον χώρο του θεάματος, στη διαχείριση της φιλοξενίας, στην αυτοκινητοβιομηχανία και στις αστικές μεταφορές. Στην ομάδα αυτή, ίσως θα έπρεπε να προστεθεί και η εταιρεία Spotify που ενεργοποιείται στη streaming μουσική. Η κεφαλαιοποίηση τους είναι περίπου ίδια με αυτή των ΒΑΤΧ, δηλαδή περίπου $1,1 τρις.
Προς το παρόν, η διαχείριση των big data των πελατών αυτών των ομάδων εταιρειών δημιουργεί προβλήματα δημοκρατίας και παραβίασης της ιδιωτικότητας των πελατών τους. Η επέκταση όμως της διαχείρισης αυτής στα big data επιμέρους κρατών, δημιουργεί προϋποθέσεις ελέγχου πληθυσμών και ζητήματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας.
Οι ΗΠΑ και η Κίνα είναι εξοικειωμένες με αυτές τις εξελίξεις και η κάθε μία αγωνίζεται ώστε η άλλη να μην αποκτήσει προσβάσεις στα data του πληθυσμού της, αλλά και να μειωθεί η δυνατότητα κατάκτησης μεγαλύτερων μεριδίων στην παγκόσμια αγορά.
ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ
Αναμένεται ότι οι GAFAM θα προχωρήσουν αργά ή γρήγορα στο σχέδιο Diem (Libra) της Facebook που θα επιτρέψει την δημιουργία ψηφιακού νομίσματος, άρα μπορεί να οδηγήσει και στην οικονομική τους ανεξαρτησία.
Αυτοί που βρίσκονται σε δύσκολη θέση είναι οι Ευρωπαίοι. Το ζητούμενο είναι αν θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, ή να ακολουθήσουν έναν αυτόνομο δρόμο. Οι τεχνολογικές επιλογές είναι πολιτικές επιλογές, επομένως η επιλογή μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, είναι πολιτική επιλογή.
Από τις δύο ηγετικές δυνάμεις της ΕΕ, η Γαλλία είναι αυτή που προωθεί την τεχνολογική ανεξαρτησία και την ψηφιακή κυριαρχία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Γερμανία κινείται με περισσότερο παραδοσιακούς όρους, με τυπικό τρόπο μίας χώρας της Δύσης. Με τα δεδομένα αυτά, η Ευρώπη παρά το ότι διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό και τις αναγκαίες τεχνολογίες, δύσκολα θα μπορέσει να ακολουθήσει έναν ανεξάρτητο δρόμο. Επομένως, όπως και στα θέματα άμυνας, θα αναγκαστεί να ακολουθήσει, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, τις ΗΠΑ.
