Οι περίοδοι κρίσεων αποτελούν το πεδίο εντός του οποίου μια σειρά αντιλήψεων και καταστάσεων τίθεται υπό ριζική αμφισβήτηση. Όλοι και όλα δοκιμάζονται. Αρκεί να αντιληφθούμε πώς η μεγάλη «οικονομική κρίση» της τελευταίας δεκαετίας στην Ελλάδα διαμόρφωσε νέες συνθήκες σχετικά με το κράτος. Οι πολίτες δεν στράφηκαν όπως είθισται στις αρμόδιες ηγεσίες, καθώς το «αγκάθι» της υπόθεσης ήταν η ίδια η κυβέρνηση και η κακοδιαχείριση από μεριά της.
Ο Κορωνοϊός είναι ένα παράδειγμα παγκόσμιας κρίσης. Με τους πολίτες, όμως, να εναποθέτουν όλες τις ελπίδες τους στην εκάστοτε κυβέρνηση και στην συνέχεια να απευθύνονται στα ΜΜΕ για μία έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση. Ο κόσμος δεν θέλει ούτε δραματοποίηση, ούτε ωραιοποίηση της κατάστασης. Ο κόσμος ζητάει την αλήθεια. Και εδώ ακριβώς η «δημοσιογραφία των πολιτών» κάνει το «μπαμ». Οι πολίτες αγανακτισμένοι από αυτά που τους παρουσιάζονται καθημερινά, στις ειδήσεις και στα ΜΜΕ και μη μπορώντας να πιστέψουν, τι ακριβώς συμβαίνει, αποφασίζουν να δράσουν. Θα έλεγε κανείς πως με το ποσοστό των ανθρώπων πού ψάχνουν και ερευνούν τόσο συστηματικά για το νέο φονικό ιό που έπληξε ξαφνικά την χώρα μας αλλά και ολόκληρο το κόσμο, νέοι “επιστήμονες” γεννιούνται…
Όποιος ψάχνει, βρίσκει…
Όμως, τι βρίσκει;
Αποτέλεσμα της ενέργειας αυτής των πολιτών ήταν και είναι οι λεγόμενες “ψευδείς ειδήσεις”. Όλοι γνωρίζουμε τα Fake News. Οι ειδήσεις αυτές είναι προϊόν κατασκευής και τις περισσότερες φορές δημιουργούνται για να εξυπηρετηθούν πολιτικά, θρησκευτικά ή ατομικά συμφέροντα. Όπως είχε πει και ο πολιτικός στοχαστής Νικολό Μακιαβέλι, «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Θεωρία που φαίνεται να ασπάζονται οι δημιουργοί αυτού του είδους περιεχομένου, προκειμένου να βγουν από τη αφάνεια και να κλέψουν λίγες στιγμές δημοσιότητας. Βέβαια, στην επαγγελματική δημοσιογραφία κάτι τέτοιο δεν επιτρέπεται. Ειδικά σε δυσχερείς καιρούς, όπου η κρίση των πολιτών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και απροστάτευτη, απέναντι στο φαινόμενο της υπέρ-πληροφόρησης που παρατηρείται στο χαοτικό διαδίκτυο.
Για του λόγου το ασφαλές, σε αυτήν την κρίση είναι η ώρα, πιστεύω, να τακτοποιήσουν τους λογαριασμούς τους τα παραδοσιακά μέσα, όπως η εφημερίδα, η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και συμπεριλαμβάνω σε αυτά πλέον και τον Ηλεκτρονικό Τύπο, έναντι των λεγόμενων Social Media. Τα τελευταία χρόνια τα λεγόμενα “μέσα κοινωνικής δικτύωσης” επιχειρούν να υποδυθούν ρόλους, διεκδικώντας μερίδιο στην πληροφόρηση της κοινής γνώμης. Αγνοώντας όμως πλήρως τους βασικούς κανόνες της ενημέρωσης.
Από την άλλη, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τη συμβολή των “μέσων κοινωνικής δικτύωσης” στη διατήρηση των κοινωνικών επαφών, έστω και εξ αποστάσεως, στην ανταλλαγή απόψεων, προβληματισμών, συναισθημάτων, στην εκτόνωση, στην ψυχαγωγία. Χωρίς εκείνα, οι κοινωνικές σχέσεις αυτή την στιγμή θα είχαν εκλείψει.
Μια ακόμη αλλαγή που έφερε ο κορωνοϊός στα ΜΜΕ, είναι το μονοπώλιο στην επικαιρότητα. Σε καθημερινή βάση, η ενημέρωση των πολιτών κινείται γύρω από τις διαστάσεις του ιού στην ζωή των ατόμων. Επιβεβαιωμένα κρούσματα, ασθενείς στις ΜΕΘ, εμβόλια και εμβολιασμένοι, απώλειες ανθρώπων, έκτακτες ζωντανές εκπομπές με φιλοξενούμενους λοιμωξιολόγους, επιδημιολόγους, ιολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας και φορείς από όλο το φάσμα των επιστημών και της κοινωνίας είναι μερικά από τα θέματα που κυριαρχούν στις ειδήσεις αλλά και στις εκπομπές γενικότερα, θέματα που δεν τα είχαμε συνηθίσει και σίγουρα ξανασυναντήσει.
Εν ολίγοις, τα ΜΜΕ πάντα συστρατεύονται με τις ηγεσίες τους και αυτό αποτελεί τον κανόνα και είναι κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει σε όλες τις χώρες. Ο τύπος άλλωστε φέρει άτυπα μεν, τυπικά δε, τον τίτλο της “τέταρτης εξουσίας”. Φαντάζεστε, λοιπόν, πόση επιρροή ασκεί;
Μαρία Σχίζα
