Κίνα: Η ήπια ισχύς του κινηματογράφου
άρθρο της Σωτηρίας Πάνου
Ο κινηματογράφος του Χόλυγουντ, το συμπύκνωμα της αμερικανικής ήπιας ισχύος, έχει ακόμη μέλλον στην Κίνα; Η απάντηση είναι δύσκολη, αφού ήδη συγκρούεται βίαια με τα κινεζικά συμφέροντα στην έβδομη τέχνη.
Το 2020, που σημαδεύτηκε από την πανδημία Covid-19 και τον απόηχο του κλεισίματος των κινηματογράφων σε όλο τον κόσμο, έδωσε για πρώτη φορά στον κινεζικό κινηματογράφο παγκόσμια υπεροχή. Συνολικά, ο τελευταίος ξεπέρασε τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή του όσον αφορά τα έσοδα, με 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια (2,74 δισεκατομμύρια ευρώ) στην Κίνα έναντι 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ. Και αυτό γιατί η αμερικανική αγορά έχει μειωθεί κατά 80% σε σχέση με το 2019 και η ανταγωνίστρια κινεζική «μόνο» κατά 66,3%, διαπιστώνει η Le Monde.
Επιπλέον, στην ίδια την Κίνα, το Πεκίνο είναι όλο και πιο αποφασισμένο να μειώσει τον αριθμό των ταινιών του Χόλυγουντ που προβάλλονται στην επικράτειά του, ενισχύοντας παράλληλα την κινηματογραφική του βιομηχανία. Για να μειώσει περισσότερο την αμερικανική επιρροή.
Από τις 12 Φεβρουαρίου 2021, ημερομηνία της Κινεζικής Πρωτοχρονιάς, οι θεατές επέστρεψαν μαζικά στους κινηματογράφους. Μεταξύ 7 Δεκεμβρίου 2020 και 7 Δεκεμβρίου 2021, οι εισπράξεις στα ταμεία αυξήθηκαν κατά 184% και οι εισαγωγές κατά 150% [1,1 δισεκατομμύρια εισιτήρια πωλήθηκαν, σε σύγκριση με 450 εκατομμύρια την ίδια περίοδο πέρυσι], υποστηρίζει ο Έρικ Μάρτι, γενικός διευθυντής της εταιρείας ερευνών ComScore.
Ακόμα κι αν η θεαματικότητα δεν φτάσει ακόμη στο επίπεδο του 2019, αυτή η εξαιρετική ανάκαμψη δεν ωφελεί τα αμερικανικά στούντιο, των οποίων το μερίδιο περιορίζεται ολοένα και περισσότερο. «Υπάρχουν μόνο πέντε αμερικανικές ταινίες στις 30 κορυφαίες φέτος, σε σύγκριση με 11 το 2019», λέει ο Έρικ Μάρτι.
Αυτή είναι μια τεράστια απώλεια κερδών για το Χόλυγουντ, το οποίο αγωνίζεται μάταια εδώ και χρόνια για να αποκτήσει μεγαλύτερο μερίδιο στις ξένες ταινίες που επιτρέπεται να βγουν στους κινηματογράφους στην Κίνα.
Η προσέγγιση των διεθνών φεστιβάλ
Φέτος, το «Fast & Furious 9» (Universal Pictures) του Justin Lin ήρθε στην πέμπτη θέση στο box office, πολύ μπροστά από τις κινεζικές ταινίες. Τον Φεβρουάριο, η κινεζική κωμωδία του Jia Ling, με τίτλο «Hi Mom» προσέλκυσε 120 εκατομμύρια θεατές. Το «Detective Chinatown 3» κέρδισε 51 εκατομμύρια δολάρια μόνο το πρώτο Σαββατοκύριακο.
Το έργο «Battle of Lake Changjin», μια εθνικιστική ταινία των Chen Kaige, Tsui Hark και Dante Lam, η οποία εξιστορεί ένα σημαντικό επεισόδιο στον πόλεμο της Κορέας μεταξύ Κινέζων και Αμερικανών, κυκλοφόρησε από τις αρχές Οκτωβρίου και γνώρισε ιστορική επιτυχία. Κέρδισε 886 εκατομμύρια δολάρια στο box office σε εννέα εβδομάδες. Η τελευταία ταινία του Τζέιμς Μποντ του Cary Joji Fukunaga, «No Time to Die», βγήκε στις αίθουσες ένα μήνα αργότερα, αλλά δεν τα πήγε τόσο καλά, με εισπράξεις λιγότερο από 65 εκατομμύρια δολάρια.
Για το Πεκίνο, όλα είναι έτοιμα για να αντιμετωπίσει το Χόλυγουντ. Η στρατηγική του Προέδρου Xi Jinping να κάνει την Κίνα «μια σύγχρονη σοσιαλιστική χώρα από κάθε άποψη» δείχνει πόση σημασία αποδίδει το Κομμουνιστικό Κόμμα στην έβδομη τέχνη. Το πενταετές σχέδιο 2021-2025, το οποίο παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο, στοχεύει να κάνει την Κίνα μια «ισχυρή κινηματογραφική δύναμη» μέχρι το 2035. Τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη.
Στόχος είναι να επιβληθεί ο κινεζικός κινηματογράφος στα μεγάλα φεστιβάλ, αλλά και να γίνουν πενήντα κινεζικές ταινίες με υψηλά κέρδη τα επόμενα πέντε χρόνια, δέκα από τις οποίες πρέπει να έχουν επιτυχία τόσο σε εισιτήριο όσο και σε κοινό. Όλα αυτά παραβλέποντας ίσως, το ότι οι κριτικές επιτροπές των μεγάλων φεστιβάλ δεν βρίσκονται υπό τις εντολές των κρατών και ότι η επιτυχία στην κινηματογραφική αίθουσα δύσκολα μπορεί να καθοριστεί. Ο στόχος είναι επομένως φιλόδοξος!
Για να επιτύχει τους στόχους του, το κράτος αποφάσισε να αυξήσει τον αριθμό των οθονών από τις σημερινές 77.000 σε 100.000 έως το 2025. Αυτή είναι μια πρόκληση, δεδομένου του φρενήρη ανταγωνισμού από τις πλατφόρμες βίντεο. Υπάρχει και μια δεύτερη πρόκληση που οι αξιωματούχοι θέλουν να ξεπεράσουν αναπτύσσοντας την προσφορά σε μέρη όπου ο κινηματογράφος δεν δείχνει ακόμη μεγάλο παρόν: στις μικρότερες πόλεις.
Οι μηχανισμοί λογοκρισίας
Στα μάτια των κινηματογραφιστών, το περιεχόμενο των ταινιών παραμένει ουσιαστικό. Σε μεγάλο βαθμό, από το 2018, ο κινηματογράφος δεν εξαρτάται πλέον από την κυβερνητική γραφειοκρατία αλλά απευθείας από τους σχετικούς μηχανισμούς του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Στο Χονγκ Κονγκ, οι αρχές ενίσχυσαν αυστηρά τη λογοκρισία στην έβδομη τέχνη τον Οκτώβριο, προβλέποντας έως και τρία χρόνια φυλάκιση σε κινηματογραφιστές που παραβιάζουν τον νόμο για την εθνική ασφάλεια, που θεσπίστηκε το καλοκαίρι του 2020.
Μια μαύρη λίστα με απαγορευμένους ηθοποιούς και σκηνοθέτες φαίνεται να έχει διαμορφωθεί. Για να αποφευχθεί η χορήγηση άδειας προβολής στο «Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings» της Disney,του σκηνοθέτη Destin Daniel Cretton, εμφανίστηκε ξανά μια συνέντευξη του, που έγινε το 2017 με τον πρωταγωνιστή Simu Liu, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο σκηνοθέτης υποστήριξε ότι επί των ημερών των γονιών του στην Κίνα, οι άνθρωποι «πεινούσαν» και αναφέρθηκε στην Κίνα ως «τριτοκοσμική χώρα». Μια άλλη ταινία της Marvel (Disney), «The Eternals», της Chloe Zhao, παρά το γεγονός ότι κέρδισε ένα Όσκαρ για το Nomadland, είναι επίσης κολλημένη στην Κίνα, και πάλι λόγω της προηγούμενης κριτικής της στο κομμουνιστικό καθεστώς. Η λίστα με τους λόγους που αναφέρονται για το μπλοκάρισμα ταινιών του Χόλυγουντ είναι μεγάλη.
Ήδη από το 2014, ο Τζινπίνγκ διαβεβαίωσε: «Τα καλά λογοτεχνικά έργα και οι καλές καλλιτεχνικές εικόνες θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να διδάσκουν στους ανθρώπους τι είναι αληθινό, καλό και όμορφο, τι είναι ψεύτικο, παλιό και άσχημο, τι αξίζει εκτίμησης και τι πρέπει να υποτιμηθεί». Το πενταετές σχέδιο προχωρά περαιτέρω και διευκρινίζει ότι οι ταινίες πρέπει να «επαινούν το κόμμα, τη χώρα, τους ανθρώπους, τους ήρωες», όπως η ταινία «Battle of Lake Changjin». Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες προσφέρουν στους υπαλλήλους τους εισιτήρια για να δουν αυτού του είδους τις ταινίες. Και οι κινηματογραφικές αίθουσες κερδίζουν επίσης περισσότερα με την προβολή τους.
Αλλά ο κομματικός λόγος υποστηρίζει, ότι ο κινεζικός κινηματογράφος παρουσιάζει επίσης την εικόνα μιας Κίνας «αξιόπιστης, φιλικής και αξιοσέβαστης στο εξωτερικό», κάτι που για πολλούς ξένους παρατηρητές είναι παράδοξο ή μοιάζει με τετραγωνισμό του κύκλου. Οι περισσότερες από τις κινεζικές υπερπαραγωγές μέχρι στιγμής είναι είτε εθνικιστικές ταινίες είτε cheesy κωμωδίες. «Αν και αντικαταστήσαμε το Χόλυγουντ ως τη μεγαλύτερη κινηματογραφική αγορά στον κόσμο, η επιρροή της κινηματογραφικής μας κουλτούρας στον κόσμο δεν είναι ακόμα ικανοποιητική», αναγνώρισε η κινεζική εφημερίδα Global Times στα τέλη Νοεμβρίου 2021.
