άρθρο του Βαγγέλη Χωραφά
Ο Τζέιμς Μποντ γεννήθηκε στη καρδιά του Ψυχρού Πολέμου. Ήταν ένα αποτέλεσμα της συνύπαρξης της φαντασίας και της καριέρας του δημιουργού του Ίαν Φλέμινγκ. Στις 5 Οκτωβρίου 1962 έγινε η πρεμιέρα της πρώτης ταινίας του πράκτορα 007 με τον Σον Κόνερι στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ενώ ο Τζέιμς Μποντ είναι ένας φανταστικός χαρακτήρας, έχει και έναν πολιτικό ρόλο. Ενσωματώνει τις αξίες και την εικόνα μιας ισχυρής Βρετανίας, με φόντο τα σημαντικά γεωπολιτικά θέματα της εποχής του.
Ο Τζέιμς Μποντ εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1953 στο μυθιστόρημα του Ίαν Φλέμινγκ Casino Royal, το οποίο πούλησε 5.000 αντίτυπα. Σε 12 χρόνια, ο συγγραφέας εξέδωσε 12 μυθιστορήματα και 2 συλλογές διηγημάτων. Οι πωλήσεις εκτοξεύτηκαν το 1961 όταν το περιοδικό TIMES δημοσίευσε μια λίστα με τα δέκα αγαπημένα βιβλία του προέδρου Τζον Κέννεντι και το «Από την Ρωσία με αγάπη» βρίσκονταν στην 9η θέση. Με την σειρά της, η Τζάκι Κέννεντι σύστησε τα βιβλία του Φλέμινγκ στο τότε επικεφαλής της CIA Άλεν Ντάλλες, ο οποίος έγινε μεγάλος θαυμαστής του 007. Από εκεί και πέρα ήταν θέμα χρόνου να ενδιαφερθεί και ο κινηματογράφος.
Ο ΨΥΧΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ
Ο Τζέιμς Μποντ έδρασε κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και υπερασπίστηκε την Δύση και τις αξίες της, ενάντια στην ΕΣΣΔ. Η αντιπαράθεση με την ΕΣΣΔ υπάρχει, αλλά τις περισσότερες φορές γίνεται προσπάθεια να μην είναι μετωπική. Στα μυθιστορήματα του Φλέμινγκ ο εχθρός είναι η SMERSH, μια υπηρεσία αντικατασκοπείας του Κόκκινου Στρατού, που επισήμως διαλύθηκε το 1946. Στις ταινίες, η SMERSH έχει αντικατασταθεί από την τρομοκρατική οργάνωση SPECTER. Η τελευταία συνωμοτεί συνεχώς για να φέρει σε σύγκρουση την ΕΣΣΔ με την Δύση και ο 007 προσπαθεί να ματαιώσει τα σχέδια της, πολλές φορές σε συνεργασία με Σοβιετικούς πράκτορες (Από την Ρωσία με αγάπη, Η κατάσκοπος που με αγάπησε). Η ατομική απειλή που βίωνε τότε ο κόσμος είναι πάντα παρούσα, κυρίως στο «Δόκτωρ Νο» και στο «Επιχείρηση Κεραυνός».
Στα έργα που πρωταγωνίστησε ο Ρότζερ Μουρ, η γεωπολιτική συνιστώσα εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά όχι σε πρώτη θέση. Αντικαθίσταται από μεγάλα προβλήματα της εποχής. Στο «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν» πρωτεύοντα ρόλο έχει η διακίνηση ναρκωτικών, αλλά και η ριζοσπαστικοποίηση των μαύρων κοινοτήτων στις ΗΠΑ, στο «Ο άνθρωπος με το χρυσό πιστόλι» εισέρχεται η οικολογία με την ηλιακή ενέργεια, στο «Επιχείρηση Μουνρέϊκερ» η κατάκτηση του διαστήματος και στο «Επιχείρηση κινούμενος στόχος» οι τεχνολογίες της πληροφορικής.
Η γεωπολιτική επανέρχεται στις ταινίες που πρωταγωνιστεί ο Τίμοθι Ντάλτον. Το «Με το δάκτυλο στην σκανδάλη» αναφέρεται στην εισβολή της Ρωσίας στο Αφγανιστάν και το «Προσωπική εκδίκηση» στο πρόβλημα των ναρκωτικών στη Νότια Αμερική και στην περίπτωση του Μανουέλ Νοριέγκα του Παναμά.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βρετανική Αυτοκρατορία καταρρέει. Αλλά ο Ίαν Φλέμινγκ την διασώζει στο επίπεδο του φανταστικού, κάνοντας την το επίκεντρο του Ψυχρού Πολέμου. Και στα πλαίσια αυτά, οι αναφορές στην ειδική σχέση ΗΠΑ-Βρετανίας, δεν λείπουν από τις ταινίες του Τζέιμς Μποντ.
Ο ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Ο Τζέιμς Μποντ επιβίωσε της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου. Χρειάστηκαν έξι χρόνια για να εμφανιστεί το 1995 η «Επιχείρηση Χρυσά Μάτια», με νέο πρωταγωνιστή στον ρόλο του 007.
Το γεωπολιτικό περιβάλλον είχε αλλάξει ριζικά. Το ίδιο και ο προϊστάμενος του Τζέιμς Μποντ, ο Μ, που είναι πλέον γυναίκα. Με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι απειλές για την Δύση έπαψαν να είναι διακρατικές και διαχύθηκαν σε ένα πλήθος μη κρατικών οντοτήτων. Το Λονδίνο έπαψε να αποτελεί πόλο σταθερότητας και οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες δεν είναι υπεράνω υποψίας.
Στο «Το αύριο ποτέ δεν πεθαίνει» ένας μεγιστάνας του Τύπου προσπαθεί να ωθήσει σε σύγκρουση τις ΗΠΑ με την Κίνα στη Νότια Θάλασσα της Κίνας. Στο «Ο κόσμος δεν είναι αρκετός» μια εταιρεία κατασκευάζει έναν αγωγό πετρελαίου από το Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία. Στο «Skyfall» μια οργάνωση κυβερνοτρομοκρατίας σχεδιάζει επιθέσεις στο Λονδίνο. Όλη η γκάμα των ασύμμετρων απειλών που αντιμετωπίζει η Δύση, είναι παρούσα στις ταινίες του Τζέιμς Μποντ της μεταψυχροπολεμικής περιόδου.
Και στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και στην μεταμοντέρνα περίοδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν εμφανίζεται πουθενά στις ταινίες. Το ίδιο και το ΝΑΤΟ. Ο Τζέιμς Μποντ είναι ένας ήρωας του εθνικού κράτους, της εθνικής κυριαρχίας. Όχι των πολυεθνικών οργανισμών.
Σύμφωνα με την επιθυμία του Ίαν Φλέμινγκ, ο Τζέιμς Μποντ πρέπει να είναι ένας καθρέπτης της εποχής του, αλλά οπωσδήποτε πρέπει να είναι Βρετανός. Όχι μόνο ο φανταστικός ήρωας, αλλά και οι ηθοποιοί που τον υποδύονται.
